Bức tranh tái hiện hình ảnh Bác Hồ về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, ngày 28/1/1941. Tranh: TL

Mùa hè năm 1911, người thanh niên Nguyễn Tất Thành (sau này là Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh) với hai bàn tay trắng rời bến cảng Nhà Rồng tìm đường cứu nước. Cuộc hành trình của Người qua 3 đại dương, 4 châu lục và gần 30 quốc gia, tiếp xúc với nhiều dân tộc, nhiều nền văn hóa. Người đã hòa mình vào thực tiễn đấu tranh của giai cấp công nhân, nhân dân lao động ở các nước tư bản và thuộc địa. Với kiến thức sâu rộng và tầm nhìn bao quát, Người rút ra kết luận chính chủ nghĩa đế quốc, thực dân là cội nguồn của mọi đau khổ cho giai cấp công nhân và nhân dân ở các nước chính quốc cũng như thuộc địa. Sau khi được tiếp thu ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, Nguyễn Ái Quốc đã tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam, đó chính là con đường cách mạng vô sản và Ngườitrở thành nhà hoạt động cách mạng quốc tế xuất sắc.

Những năm tháng hoạt động ở nước ngoài, Nguyễn Ái Quốc đã chuẩn bị tiền đề về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời một đảng cách mạng tiền phong của giai cấp công nhân Việt Nam. Ngày 3/2/1930, tại Hương Cảng (Trung Quốc), Người đã chủ trì hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng ra đời, đánh dấu sự phát triển và thống nhất phong trào cách mạng trong cả nước; chứng tỏ giai cấp công nhân Việt Nam đã trưởng thành, đủ sức lãnh đạo cách mạng. Đây là bước ngoặt vô cùng quan trọng của lịch sử cách mạng nước ta, chấm dứt sự khủng hoảng về đường lối và tổ chức lãnh đạo của phong trào yêu nước Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc chỉ ra rằng, trong điều kiện cụ thể của Việt Nam, con đường duy nhất phải theo là con đường cách mạng dân tộc dân chủ do Đảng tiên phong của giai cấp công nhân lãnh đạo đánh đổ đế quốc, thực dân, giành độc lập dân tộc, sau đó tiến lên thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa. 

Với Nguyễn Ái Quốc, được trở về nước để sát cánh cùng đồng chí, đồng bào đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân luôn là nỗi niềm canh cánh trong lòng. Sự kiện Pháp đầu hàng phát xít Đức tháng 6/1940, theo Người: “Đây là thời cơ thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Ta phải tìm mọi cách về nước để tranh thủ nắm thời cơ. Chậm trễ lúc này là có tội với cách mạng". Bằng tầm nhìn chiến lược của một vị lãnh tụ thiên tài, Người quyết định chọn Cao Bằng là nơi hội đủ cả “thiên thời, địa lợi và nhân hòa" để xây dựng căn cứ địa cách mạng, nơi “đi đầu trong công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc" từ đó mở rộng ra toàn quốc. Trong thời gian chuẩn bị về nước, Người đã tổ chức một lớp huấn luyện chính trị cho 40 thanh niên Việt Nam yêu nước tại Nặm Quang, Ngàm Tảy (Trung Quốc), trong đó chủ yếu là người Cao Bằng làm hạt nhân cho việc xây dựng phong trào cách mạng ở địa phương sau này.

Ngày 28/1/1941, đồng bào Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng, vinh dự và tự hào thay mặt nhân dân cả nước đón lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về nước sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước. Thời gian đầu, Người ở cùng đồng bào Pác Bó, nhưng để đảm bảo bí mật, ngày 8/2/1941, Người chuyển vào hang Cốc Bó thuộc bản Pác Bó, nơi có đường sang biên giới, có thể rút lui an toàn khi bị lộ. Tại hang Cốc Bó, Người đã sống những năm tháng vô cùng khó khăn, thiếu thốn với “cháo bẹ, rau măng", nhưng tràn đầy niềm tin, lạc quan cách mạng. Tháng 5/1941, Người triệu tập và chủ trì Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, hoàn chỉnh chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cách mạng; đồng thời quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh. Đây là một quyết sách đúng đắn và sáng tạo, một sự chuyển hướng chiến lược cách mạng kịp thời trong tư tưởng chính trị của Đảng ta trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối cách mạng Hồ Chí Minh.

Cùng với việc thành lập Mặt trận Việt Minh, Nguyễn Ái Quốc đã chỉ đạo xây dựng một vùng căn cứ địa cách mạng rộng lớn bao gồm 6 tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hà Giang, Tuyên Quang. Ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) được thành lập theo chỉ thị của Người, tạo ra một cục diện mới trên mặt trận đấu tranh vũ trang cách mạng. Ngày 16/8/1945, diễn ra Quốc dân Đại hội Tân Trào, Nguyễn Ái Quốc đến dự và chỉ đạo Đại hội. Đây là lần đầu tiên sau khi về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng, Người ra mắt đại biểu cả nước với tên gọi Hồ Chí Minh. Quốc dân Đại hội Tân Trào đã nhiệt liệt tán thành chủ trương tổng khởi nghĩa của Đảng và Tổng bộ Việt Minh. Đại hội quyết định toàn dân đoàn kết đứng lên vũ trang khởi nghĩa giành chính quyền; thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh; bầu Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam (tức Chính phủ lâm thời) do lãnh tụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch; thống nhất quy định Quốc hiệu, Quốc kỳ, Quốc ca của nước Việt Nam mới. 

Thực hiện nhiệm vụ do Quốc dân Đại hội giao, thay mặt Ủy ban dân tộc giải phóng, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi đồng bào toàn quốc trước giờ tổng khởi nghĩa. Trong thư, Người thông báo với đồng bào tin Nhật đầu hàng; sự lớn mạnh của Mặt trận Việt Minh; sự ra đời của Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam do Việt Nam Quốc dân đại biểu Đại hội cử ra, là “một tiến bộ rất lớn trong lịch sử tranh đấu giải phóng của dân tộc ta từ ngót một thế kỷ nay". Người động viên đồng bào hãy gia nhập, ủng hộ Việt Minh, đoàn kết xung quanh Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam để giành lại quyền độc lập cho Tổ quốc. Cuối thư, Người thiết tha kêu gọi: “Hỡi đồng bào yêu quý! Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta"; “Tiến lên! Tiến lên! Dưới lá cờ Việt Minh, đồng bào hãy dũng cảm tiến lên!". Đáp lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đồng loạt đứng lên tổng khởi nghĩa thắng lợi hoàn toàn, giành chính quyền về tay nhân dân.

Như vậy, từ khi Bác Hồ trở về nước ngày 28/1/1941, phong trào cách mạng do Người trực tiếp lãnh đạo đã lớn mạnh và phát triển nhanh chóng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, là bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc, tiếp tục mở đường đi tới những thắng lợi vẻ vang cho cách mạng Việt Nam. Từ đây, đất nước, xã hội, dân tộc và con người Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới -kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.